Teatr Wybrzeże logo
Teatr Wybrzeże logo
  • Spektakle
  • Repertuar
  • Bilety
  • Aktualności
  • Zespół
  • Kontakt
  • Spektakle
  • Repertuar
  • Bilety
  • Aktualności
  • Zespół
  • Kontakt

NEWSLETTER


ORGANIZATORZY
Logo - Teatr Wybrzeże
Logo - Ministerstwo
Logo - Sopot
Logo - EU
Logo - Pruszcz Gdański
Logo - 20 lat Polski w UE
MECENAS TEATRU
Logo - Ziaja
PATRONAT MEDIALNY
Logo - RMF CLASSIC
Logo - trojmiasto.pl
BiletyDla mediówDostępnośćEdukacja InwestycjeKontakt
O teatrzePolityka prywatnościProjektyTeatr OnlineSpektakle archiwalneWynajem
Bilety online
Rezerwacje
facebook logo
twitter logo
instagram logo
Youtube logo
Teatr Wybrzeże ul. Św. Ducha 2, 80-834 Gdańsk, tel: 058 301 7021 NIP: 5830007614
© 2023 Teatr WybrzeżebipRealizacjaMapa strony

MURZYN w specyficznych okolicznościach, czyli Jacek Sieradzki o MURZYNIE WARSZAWSKIM na łamach miesięcznika Dialog

MURZYN w specyficznych okolicznościach, czyli Jacek Sieradzki o MURZYNIE WARSZAWSKIM na łamach   miesięcznika Dialog

„Teatr Wybrzeże w Gdańsku wystawił MURZYNA WARSZAWSKIEGO. To jedna z ledwie paru komedii teatralnych Antoniego Słonimskiego. Przed wojną bodaj najchętniej grana sztuka poety (dziewięć wystawień). Po wojnie niewznowiona do tego lata ani razu.

Niewystawiana także wówczas, gdy został zdjęty zapis cenzuralny i na przykład RODZINA mogła pojawić się na afiszu. Dlaczego? Jakoś było niezręcznie. Bohaterem sztuki był Żyd, księgarz i snob, którego obsesją było dostanie się za każdą cenę na salony Drugiej Rzeczpospolitej. Sfery polskie, łącznie z fircykowatym urzędnikiem MSZu były, owszem, też lekko wydrwione, ale kpina z żydowskiego kabotyna miała charakter dominujący. Słonimski nie miał w tym względzie zahamowań - wtedy, w 1928 roku, kiedy pisał MURZYNA. Jeździł w KRONIKACH TYGODNIOWYCH tak po Żydach, jak po Polakach, czuł się w prawie ścigać swojego głównego wroga - kołtuna - w każdej nacji. Wystawienie sztuki w warszawskim Teatrze Małym wywołało ostrą burzę polemiczną w polskiej prasie, autora atakowano ze wszystkich stron, w ferworze walki jeden z dzienników narodowych przewinął się niechcący na drugą stronę barykady i tłukł Słonimskiego za to, że nie pozwala Żydom się... asymilować. Naparzanki były jednak autentyczne i nikt z dyskutantów nie przygryzał sobie języka - co po Zagładzie i po perypetiach z Żydami w Peerelu stało się już nie do powtórzenia. Słonimski swoją skłonność do przywalania po równo jednej i drugiej stronie temperował zresztą już w latach trzydziestych, gdy po dojściu Hitlera do władzy sytuacja przestawała być symetryczna. Co skądinąd nie uchroniło go od wyciągnięcia mu antysemickich sformułowań przez towarzysza Gomułkę w 1968 roku.

Ostrość filipik MURZYNA WARSZAWSKIEGO mocno już oczywiście przybladła. Adam Orzechowski nie pierwszy raz w swojej karierze, wystawiając sztukę sprzed wielu dziesięcioleci, pchnął ją z obszaru realistycznej komedii w czystą groteskę. Księgarz Hertmański stracił atrybuty typowego żydowskiego handlowca, stał się postacią nieomal molierowską, a na przykład amancki MSZtowiec kokietował na scenie swego wybranka - tak, to bodaj pierwszy gej w polskiej dramaturgii - efektownym... stepowaniem. Żarty odjeżdżały więc w sferę absurdu. Z postaci, nazwijmy to, rodzajowych został tylko subiekt Perlman, jak trzeba w kamizelce, z brodą, pejsami, choć na szczęście bez żadnej padebaski. Ale to jemu przypadły w udziale najostrzejsze sformułowania, których reżyser, za co mu chwała, z tekstu nie wyciął. O tym, że Żydom przydatny jest antysemityzm, bo ich budzi z narodowej megalomanii, o tym, że Polacy zżydzieli a Żydzi robią się utracjuszami i jeszcze parę.

Oglądałem MURZYNA w specyficznych okolicznościach - na drugiej premierze, nie w siedzibie teatru, tylko w Pruszczu Gdańskim. Jest tam amfiteatr, w którym Wybrzeże we wszystkie soboty lata daje widowiska. Za darmo - płaci magistrat. W amfiteatrze jest siedemset miejsc, ale ludzie zajęli też wszystkie przejścia między ławkami i miejsca stojące: do tysiąca frekwencja dobijała na pewno. Ponad wszelką wątpliwość Słonimski dla tak masowej widowni nigdy nie był grany! Gdy Perlman mówił te swoje żydożercze zdanka, przez amfiteatr pobiegł szmer. Jakby masa ludzka nagle zafalowała. Jakby nabrzmiewała w niej chęć do oklasków, takich czysto wiecowych. Nabrzmiewała - ale sklęsła po chwili. Pesymista westchnąłby, że ludzie reagują na niektóre wyrazy jak automaty, swoistym atawizmem dziedziczonym przez pokolenia, choćby i bez żywych desygnatów. Optymista by się ucieszył, że jednak nie zaklaskano; ciągnąłby z tego faktu dobre wnioski na przyszłość.

Antysemityzm odruchowy (hamowany albo i nie), filosemityzm grupowy (powierzchowny trochę bardziej, trochę mniej) to oddziały tej samej fabryki reprodukowania postaw, bez ich wzbogacania, bez pogłębiania percepcji. Fabryki gestów jałowych, choć pokupnych. Nic z nich nie wynika. Trzeba czytać Asza. I innych, i starszych, i młodszych. Inaczej wszystko na nic."

Jacek Sieradzki, miesięcznik Dialog

Opublikowano: 25.09.2015

Galeria

Bez nazwy
Bez nazwy
Bez nazwy
Bez nazwy

Zobacz więcej

Deszcz nagród dla „Pięknej Zośki” na festiwalu DWA TEATRY30.06.2025

Deszcz nagród dla „Pięknej Zośki” na festiwalu DWA TEATRY

Spektakl Piękna Zośka w reżyserii Marcina Wierzchowskiego został uhonorowany Grand Prix na Festiwalu DWA TEATRY – ex aequo ze spektaklem Wiara nadzieja miłość. To nie jedyne wyróżnienie, jakie jury przyznało naszej produkcji.

fot. Dawid Stube29.06.2025

Grand Prix dla CIEMNOŚCI KRYJĄ ZIEMIĘ !!!

Spektakl CIEMNOŚCI KRYJĄ ZIEMIĘ w reżyserii Tomasza Fryzła zdobył Grand Prix 49. Opolskich Konfrontacji Teatralnych „Klasyka Żywa”!

Z ogromnym smutkiem informujemy o śmierci Tomiry Kowalik28.06.2025

Z ogromnym smutkiem informujemy o śmierci Tomiry Kowalik

Z żalem żegnamy Tomirę Kowalik – wybitną aktorkę o niezwykłej scenicznej wrażliwości, przez wiele lat związaną z Teatrem Wybrzeże w Gdańsku.